Với tình yêu, tinh thần trách nhiệm và mong muốn giữ gìn, bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc Thái, những người đam mê văn hóa Thái như ông Chựa, bà Xuân, bà Bưởng... đang ngày đêm nỗ lực nuôi dưỡng và lan tỏa tình yêu văn hóa dân tộc trong cộng đồng. Tin tưởng rằng nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Thái trên mảnh đất Yên Châu anh hùng sẽ được gìn giữ, truyền nối mãi mãi cho các thế hệ mai sau, không chỉ góp phần bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa, mà còn giới thiệu được những tinh hoa văn hóa của mỗi dân tộc đến với bạn bè trong nước và quốc tế.
Yên Châu không chỉ là vùng quê giàu truyền thống cách mạng mà còn là mảnh đất đa bản sắc văn hóa dân tộc với 6 dân tộc cùng sinh sống. Mỗi dân tộc lại có nét văn hóa đặc trưng được hình thành từ lâu đời với những giá trị văn hóa truyền thống trong các lễ hội, phong tục, tập quán, nghi lễ, trang phục, nghề truyền thống. Trong đó dân tộc Thái chiếm trên 52% dân số toàn huyện. Thời gian qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân.
Nằm trong tổng thể “bức tranh” văn hóa dân tộc thiểu số, nền văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn huyện Yên Châu lưu giữ nhiều nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Nói đến dân tộc Thái, ai cũng nhắc ngay đến làn điệu khắp thái, vòng xòe, khăn Piêu hay trang phục dân tộc, bởi đó là “hồn cốt” của người Thái. Đến xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, nơi được coi là "cái nôi" của việc bảo tồn, gìn giữ văn hóa dân tộc Thái. Nơi đây, nhiều nghệ nhân am hiểu văn hóa Thái đã và đang nỗ lực lưu truyền, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình. Năm 2019, bà Lò Thị Xuân cùng với những người am hiểu về văn hóa Thái trên địa bàn các xã: Chiềng Pằn, Chiềng Đông, Viêng Lán và Thị trấn Yên Châu đã cùng nhau thành lập nhóm "yêu văn hóa Thái cổ Mường Vạt" với 48 thành viên, mục đích vừa để giao lưu, vừa góp phần bảo tồn những nét đẹp, nếp sống văn hóa của ông cha xưa truyền lại cho con cháu để không bị mai một. Từ ngày thành lập đến nay, nhóm đã đánh thức tiềm năng các hình thức sinh hoạt văn hóa dân tộc bản địa để bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống, góp phần phục vụ đời sống cộng đồng, xây dựng nông thôn mới. Phục hồi các hình thức, nội dung tiết mục văn nghệ truyền thống thuộc loại hình ca, múa, nhạc; chọn lọc, cải biên và truyền dạy liên thế hệ. Phát triển các làn điệu dân ca, múa hát, các loại nhạc cụ truyền thống dân tộc bản địa.
Vòng xòe
Bà Lò Thị Xuân - Bản Boong, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu nói: Xuất phát từ niềm đam mê của nhóm người yêu văn hóa Thái, mục đích của chúng tôi là tổ chức giao lưu văn nghệ, giao lưu, chia sẻ học hỏi lẫn nhau và truyền dạy ca múa hát cho thế hệ trẻ và tổ chức học các nét văn hóa Thái như lớp học thêu khăn Piêu, lớp học Khèn Pí, lớp học hát Thái và lớp học dệt vải. Trong thời gian tới thì chúng tôi cố gắng truyền đạt cho con cháu dạy con cháu để biết thành thạo co ra sản phẩm, không những để tiêu dùng trong nhà, gia đình trong cuộc sống mà còn hướng tới thị trường.
Từ nhỏ, Quàng Thị Bưởng đã được nghe và đắm mình trong những làn điệu bài dân ca, hát ru, hát giao duyên... của người Thái. Các bài hát cứ tự nhiên thấm vào tâm hồn bà lúc nào không hay. Tình yêu với nền văn hóa dân tộc Thái ngày càng lớn dần trong bà. Ở tuổi ngoài 60, bà Bưởng vẫn luyến láy những điệu khắp trong trẻo, ngân vang. Với bà, được hát là niềm vui, hạnh phúc.
Bà Quàng Thị Bưởng với niềm đam mê hát Thái
Bà Quàng Thị Bưởng - Thành viên nhóm "yêu văn hóa Thái cổ Mường Vạt" bộc bạch: Tôi tham gia vào nhóm này vì đam mê hát tiếng Thái, vì tôi thích hát tiếng Thái từ nhỏ, cho nên là có nhóm này tôi rất là thích cho nên là tham gia vào nhóm này là để truyền tải cho các bạn ở trong nhóm và đặc biệt truyền tải bài hát Thái cho các con các cháu ở trong gia đình cũng như trong nhóm này để phát triển sau này không bị mai một những bài hát Thái.
Tham gia nhóm "yêu văn hóa Thái cổ Mường Vạt" già có, trẻ có, tất cả đam mê với nền văn hóa dân tộc Thái, nhóm sinh hoạt tập trung mỗi tháng 2 lần. Đây không chỉ là những thành viên tâm huyết, trách nhiệm, mà còn là những người có khả năng sử dụng, biểu diễn các loại nhạc cụ, trình diễn các làn điệu dân ca, kể các câu chuyện cổ. Vì vậy, mỗi buổi sinh hoạt là một dịp để các thành viên được gặp gỡ, trao đổi, cùng chia sẻ những điều tâm đắc về văn hóa dân gian và là trường học để lớp trẻ có điều kiện học hỏi các thế hệ đi trước.
Các thành viên trong nhóm hướng dẫn cách quay, se chỉ
Các thành viên trong nhóm hướng dẫn cách thêu khăn Piêu
Em Hoàng Thị Nhi - Bản Boong, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu chia sẻ: Tham gia lớp học này con cảm thấy rất là vui, các bà dạy con học múa hát, dệt vải, học thêu khăn Piêu, học chữ thái. Con thấy rất là vui và bổ ích.
Ngoài ra, nhóm "yêu văn hóa Thái cổ Mường Vạt" còn chú trọng bảo tồn và phát huy nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Thái với mong muốn nghề dệt thổ cẩm không chỉ sản xuất hàng hóa, tạo việc làm, tăng thêm thu nhập, nâng cao đời sống về vật chất của người dân, mà còn góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Những sản phẩm làm ra như khăn Piêu, váy, áo cóm, vỏ chăn... là những vật dụng sinh hoạt hàng ngày sẽ giúp cho người dùng cảm nhận được văn hóa truyền thống Thái đang hiện hữu giữa cuộc sống đời thường
Ông Quàng Văn Cường - Phó Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Yên Châu cho biết: Thời gian qua được sự quan tâm của các cấp ủy, chính quyền từ huyện đến cơ sở, phòng Văn hóa và Thông tin huyện tham mưu cho UBND huyện thực hiện việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc Thái. Các hoạt động cụ thể như hàng năm tổ chức ngày hội xòe để mừng Đảng mừng Xuân, thêm nữa là lưu giữ trang phục, lưu giữ tiếng nói chữ viết. Hiện tại, chúng tôi cũng đã phối hợp cùng với UBND xã Chiềng Pằn để thành lập 02 câu lạc bộ: Câu lạc bộ bảo tồn tiếng nói, chữ viết; Câu lạc bộ truyền dạy thêu khăn Piêu, cắt may trang phục Thái cổ và dệt thổ cẩm. Việc thành câu lạc bộ đảm bảo sự định hướng cũng như quản lý việc hoạt động của các nhóm để tạo được môi trường thuận lợi cho các nhóm hoạt động hiệu quả.
Với tình yêu, tinh thần trách nhiệm và mong muốn giữ gìn, bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc Thái, những người đam mê văn hóa Thái như ông Chựa, bà Xuân, bà Bưởng... đang ngày đêm nỗ lực nuôi dưỡng và lan tỏa tình yêu văn hóa dân tộc trong cộng đồng. Tin tưởng rằng nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Thái trên mảnh đất Yên Châu anh hùng sẽ được gìn giữ, truyền nối mãi mãi cho các thế hệ mai sau, không chỉ góp phần bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa, mà còn giới thiệu được những tinh hoa văn hóa của mỗi dân tộc đến với bạn bè trong nước và quốc tế. Qua đó, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
Hà Huyền