Ngày hội là dịp tổ chức giới thiệu, quảng bá thương hiệu "Xoài Yên Châu", tôn vinh người trồng xoài; tạo cơ hội cho người trồng xoài được giao lưu học hỏi, nâng cao kinh nghiệm. Tham dự ngày hội có các đồng chí Nguyễn Đình Việt, Phó Bí thư, Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh; Hoàng Văn Chất, nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh; Tráng Thị Xuân, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh; Lường Thị Vân Anh, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy; Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam; lãnh đạo một số sở, ngành của tỉnh; tập thể Thường trực Huyện ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ Việt Nam huyện, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị cùng đông đảo nhân dân và du khách. 

Ngày hội xoài Yên Châu là hoạt động thường niên được UBND huyện Yên Châu bắt đầu tổ chức từ năm 2017. Năm nay, huyện Yên Châu tiếp tục lựa chọn bản Khá, xã Sặp Vạt là địa điểm diễn ra các hoạt động chính của Ngày hội. Đây là bản có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng, với hàng chục héc ta cây xoài tròn cổ thụ hàng trăm năm tuổi và nằm trong vùng chỉ dẫn địa lý. Nhất là bản vẫn còn giữ những nếp nhà sàn truyền thống và lưu giữ những nét văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Thái, như Lễ hội Đông Sửa; múa xòe, trang phục dân tộc; duy trì các nghề thủ công truyền thống… 

Hiện nay, Huyện Yên Châu hiện có hơn 12.000 ha cây ăn quả các loại, trong đó có trên 3.340 ha xoài, sản lượng năm 2025 ước đạt trên 26.000 tấn quả xoài các loại. Sản phẩm xoài tròn của huyện đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý và hệ thống nhận diện thương hiệu. Hiện nay, toàn huyện có 207 ha được cấp chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ; 298 ha được cấp mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu.

Tại ngày hội, đã diễn ra các hoạt động hấp như: Lễ hội đông sửa; Chương trình nghệ thuật với các tiết mục văn nghệ đặc sắc, đậm đà bản sắc văn hóa các dân tộc huyện Yên Châu do các diễn viên TTTTVH và các hạt nhân văn nghệ cơ sở trong huyện biểu diễn; các hoạt động thi như: trưng bày gian hàng nông sản; thi hái xoài; thi múa xòe; thi trình diễn trang phục dân tộc cách tân và nguyên bản; thi khéo tay hay nghề; các trò chơi dân gian; tham quan trải nghiệm vườn xoài… 

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Tráng Thị Xuân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: Hội xoài Yên Châu 2025 và Lễ công bố, trao Bằng công nhận Cây di sản Việt Nam là sự kiện đặc biệt, nhằm tôn vinh người trồng xoài, giới thiệu sản phẩm đặc sắc, mô hình sản xuất hiệu quả, đồng thời tạo cầu nối giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và nhà vườn trong tiêu thụ, chế biến, xuất khẩu. Đồng chí đề nghị các sở, ngành, địa phương tiếp tục ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, bảo quản sau thu hoạch; hỗ trợ người dân nâng cao kỹ năng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP; đẩy mạnh kết nối thị trường, xây dựng thương hiệu, thúc đẩy tiêu thụ ổn định, bền vững. Đồng chí cũng kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp, nhà phân phối, xuất khẩu quan tâm hơn đến sản phẩm xoài và nông sản có giá trị của Yên Châu, đồng hành cùng nông dân phát triển chuỗi giá trị và mở rộng thị trường. 

Tại ngày hội, lãnh đạo Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã công bố quyết định và trao Bằng công nhận 5 cây di sản Việt Nam, gồm: Cây me, cây xoài tại bản Khá, xã Sặp Vạt; cây đa, cây chè tại bản Luông, bản Ôn Ốc, xã Mường Lựm; cây sấu tại bản Nà Ngà, xã Chiềng Hặc. Các cây được công nhận lần này có tuổi đời hàng trăm năm và là chứng nhân lịch sử, gắn bó với đời sống văn hóa - tinh thần của nhiều thế hệ người dân địa phương.

Ngay trong buổi sáng ngày 30/5, các du khách và bà con nhân dân đã được thăm quan, trải nghiệm lễ hội “Đông Sửa” tại khu rừng thiêng của bản. Lễ hội là một bộ phận của tín ngưỡng dân gian, mang yếu tố tâm linh của đồng bào dân tộc Thái. Qua lễ hội cầu mong cho bà con, người dân trong bản ai cũng khỏe mạnh, mùa màng bội thu. Ông Quàng Văn Phanh – Người uy tín tại Bản Khá xã Sặp Vạt cho biết:: Đây là lễ hội đã được ông bà truyền lại từ lâu đời. Hàng năm chúng tôi tổ chức tại khu rừng thiêng này, cầu xin trời đất phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng xanh tốt, cầu chúc cho tất cả bà con trong bản Khá đều khỏe mạnh, cuộc sống bình yên, no ấm, hạnh phúc. Cây ngô, cây lúa, lợn, gà, trâu bò ngày càng phát triển. Lễ hội là dịp để người dân tỏ lòng thành kính, biết ơn người khai sinh ra Bản, đồng thời cũng là dịp để người dân nghỉ ngơi vui xuân sau thời gian lao động vất vả.

Bà Mè Thi Bua, một người dân tại bản Khá, xã Sặp Vạt cho biết thêm: Hàng năm cúng đông sửa mỗi hộ sẽ chuẩn bị một tấm vải trắng, tấm vải đỏ, một cái áo Thái, một đôi bòng tay, một gói sôi, một trai rượu, rồi mổ lợn, mổ bò để cúng đông sửa. Người dân mong muốn các cháu học giỏi, người dân trong bản khỏe mạnh. Cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. 

Hấp dẫn, sôi động, thu hút đông đảo nhân dân và du khách đến xem, trải nghiệm là phần thi hái xoài. Tham gia phần thi có 11 đội thi đến từ các xã, Thị Trấn. Phần thi hái xoài tại khu vườn của gia đình ông Mè Văn Đức, bản Khá, xã Sặp Vạt. Khu vườn gồm 100 cây xoài, được trồng từ năm 2000, các cây xoài đều sai trĩu quả. Tại đây, 11 đội thi của các xã trên địa bàn thực hiện thi hái là hái xoài bằng sào trên cây cổ thụ và bịt mắt hái xoài. Mỗi đội gồm 2 người: 1 nam và 1 nữ mặc trang phục dân tộc truyền thống thực hiện hái xoài trong thời gian 15 phút, không được trèo, rung cây, bẻ cành, đập quả, gây hại cho cây và chất lượng quả, đội nào hái được nhiều quả hơn thì chiến thắng.

Cũng tại nơi đây, du khách được trải nghiệm hái quả tại các vườn xoài cổ thụ, dưới bóng những cây xoài hàng chục năm tuổi, tán xòe rộng, cành nào cũng sai trĩu quả, tạo thú vị cho du khách về hình thức du lịch trải nghiệm này. 

Nằm trong chuỗi các hoạt động, dưới những tán xoài cổ của bản Khá, diễn ra phần thi trưng bày gian hàng của 14 đội thi đến từ các xã, thị trấn trên địa bàn. Các gian hàng đều được trang trí theo cách riêng của mỗi địa phương. Đặc biệt, nhiều mâm quả xoài được trang trí bắt mắt, cầu kỳ, với tạo hình đa dạng, mang nhiều ý nghĩa, thu hút nhân dân đến xem và chọn mua sản phẩm. Ngày hội xoài Yên Châu còn là dịp để các địa phương giới thiệu các sản phẩm nông sản và đồ thủ công mỹ nghệ khác, như rau, mận, chuối, gạo và các công cụ sản xuất, nhạc cụ truyền thống... Tất cả các sản phẩm đều có niêm yết giá, ghi tên, địa chỉ của cá nhân hoặc tập thể sản xuất, chế biến và được thuyết trình về quy trình sản xuất, nguồn gốc xuất xứ sản phẩm...

Chị Hà Thị Hoài, một người con của Yên Châu đang sinh sống và làm việc tại huyện Mộc Châu, cho biết: Hôm nay trở về tham dự hội xoài của quê hương hôm nay, em cảm thấy rất vui và tự hào về quê hương mình sứng đáng được mệnh danh là quê hương chuối ngọt, xoài thơm, một mảnh đất mà không nơi nào sánh được vị xoài và vị chuối này.  

Đặc biệt, trong phần thi múa xòe và trình diễn trang phục dân tộc, với sự chuẩn bị chu đáo từ nhạc cụ đến hình thức biểu diễn, các diễn viên không chuyên đã thể hiện những động tác đặc trưng của các điệu xòe cổ kết hợp với các điệu xòe cách tân hài hòa, mạnh mẽ, uyển chuyển, mềm mại, mang đến sự sôi nổi, gần gũi mà đậm hơi thở của cuộc sống và thu hút đông đảo du khách, nhân dân tay nắm tay nhau thân thiện, cởi mở, nối rộng vòng xòe đón chào khách thập phương.

Kết thúc ngày hội, Ban tổ chức đã trao 8 giải nhất, 8 giải nhì, 8 giải ba, cùng các giải khuyến khích ở 8 nội dung thi cho đội thi các xã, thị trấn.

Thông qua ngày hội xoài Yên Châu năm 2025, góp phần cổ vũ, động viên, khích lệ nhân dân các dân tộc trên địa bàn thêm tin yêu, hăng say lao động sản xuất; giữ gìn và phát huy các truyền thống dân tộc. Ngày hội được tổ chức thành công, ấn tượng và kết nối được nhiều doanh nghiệp tiêu thụ, xuất khẩu nông sản của huyện Yên Châu nói riêng và tỉnh Sơn La nói chung. Qua đó, tạo niềm tin vững chắc về những chủ trương, chính sách và hướng đi đúng của tỉnh trong việc phát triển các sản phẩm nông sản đặc trưng, chủ lực của vùng, miền; tiếp tục xây dựng và khẳng định thương hiệu chất lượng sản phẩm "Xoài Yên Châu".

Trần Sơn – Hoàng Dương